Kalça Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Total kalça artroplastisi ya da bilinen adıyla total kalça protezi ameliyatı, hasar görmüş veya yıpranmış kalça ekleminin protez adı verilen yapay bir eklemle değiştirilmesi için yapılan cerrahi bir işlemdir. Ameliyatın asıl hedefi aşınmış ya da artık fonksiyon görmeyen kalça ekleminin artık işlev gören yapay bir eklemle değiştirilmesidir.
Ameliyat Öncesi Hazırlık:
–Tıbbi Değerlendirme: Ameliyattan önce hasta, fizik muayene, görüntüleme testleri (röntgen, MR) ve kan testlerini içerebilen kapsamlı bir tıbbi değerlendirmeye tabi tutulur. Total kalça protezi ameliyatı eğer bir kalça kırığına bağlı yapılmayacaksa çoğu kez elektif ameliyat grubundadır. Yani hastanın sağlık durumu tam anlamıyla düzeltildikten sonra yapılabilir ameliyatlardandır. Eğer bir anemi(kan değeri düşüklüğü), guatr problemi, akciğer sorunları ya da vücudunda bir enfeksiyon gibi bir sorunu varsa öncelikle bu hastalıklar tedavi edilmelidir.
–Anestezi Seçimi: Ameliyat sırasında kullanılacak anestezi tipi hastanın sağlık durumuna, tercihlerine ve cerrahın önerisine göre belirlenir. Seçenekler arasında genel anestezi (hastanın uykuda olması) veya bölgesel anestezi (sadece vücudun alt kısmının uyuşturulması) yer alır.
Ameliyat prosedürü:
–Cerrahi Kesi: Cerrah, kalça eklemine erişmek için kalçanın yan tarafında, ön tarafında ya da arka tarafında genellikle 8 ila 12 inç uzunluğunda bir kesi yapar. Kesi yeri ve büyüklüğü cerrahın seçeceği cerrahi yaklaşıma göre değişiklik gösterebilir. Ameliyatta hangi cerrahi yaklaşımın yapılacağı, bu ameliyat tekniklerinin avantajları/dezavantajları, her bir cerrahi kesi için olumlu ya da olumsuz özellikleri hastalara detaylı olarak aktarılır. Hastada kullanılacak olan cerrahi kesi bazı özel durumlarda ameliyat sonrasındaki süreç için de önem gösterebilmektedir.
–Hasarlı Kemik ve Kıkırdakların Çıkartılması: Femur başı (uyluk kemiğinin üst ucu) ve hasarlı yuva (asetabulum) dahil olmak üzere kalça ekleminin hasarlı veya hastalıklı kısımları çıkarılır. Bu işlem esnasında total kalça protezi ameliyatlarında özel olarak kullandığımız el aletleri kullanılmaktadır. Ameliyat öncesinde hastaya uygun olabilecek pozisyonda ve yerleşimde protezin planlaması yapılır ve hasarlı dokuların ne kadar çıkartılacağı ameliyat öncesinde planlanılır.
–İmplantın Yerleştirilmesi: Cerrah, kalan kemik yüzeylerini yapay kalça bileşenlerine uyum sağlayacak şekilde hazırlar. Yapay kalça bileşenleri genellikle aşağıdakilerden oluşur:
–Femoral Taraf: Ameliyatla hasarlı olan femur (uyluk kemiği) baş kısmı planlanan seviyeden kesilerek çıkartılır. Çıkartılan baş kısmının içerisine yani kemiğin iç kısmına(medulla) kalça protezi yerleştirilir. Bu uygulama çimentolu ya da çimentosuz yapılabilmektedir. Sonrasında hastanın kalça ekleminin genişliğine ve bacak boyuna uygun olarak seramik, kobalt*krom yada oksinyum gibi maddelerden üretilen baş kısmı adapte edilir. Yani femoral taraf 2 parça halindeir.
–Asetabular Taraf: Hasarlı asetabulumun yerini alan metal bir yuva ve bu yuvanın içerisine yerleştirilen bir iç yuvadan oluşmaktadır. Kalça ekleminin yuva kısmı hazırlanan kemik alana çimentolu yada çimentosuz olarak uygulanabilmektedir. Çimentolu yuvalar genellikle revizyon cerrahilerinde kullanılmaktadır. Günümüzde çimentosuz yuvalar vidasız yada 2-3 vida ile kemiğe adapte edilebilmektedir. Metal yuva kemiğe adapte edildikten sonra üzerine polietilen veya seramik yüzeyler yerleştirilmektedir. Yani asetabuler taraf da 2 parça halindedir.
–Sabitleme: Yapay bileşenler tipik olarak kemik çimentosu (çimentolu kalça protezi) kullanılarak kalan kemiğe sabitlenir veya çimento olmadan yerine bastırılarak oturtulur (çimentosuz kalça protezi). Seçim hastanın yaşı, kemik kalitesi ve cerrahın tercihi gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Günümüzde kemik stoğu iyi olan hastalarda çimentosuz total kalça protezi uygulamalarını tercih etmekteyiz.
–Kapatma: Yapay bileşenler güvenli bir şekilde yerine yerleştirilir. Hastaya ameliyat esnasında oturma, bacak bacak üzerine atma, bacağını geriye atma gibi hareketler denenir ve kalça protezinin eklem içerisinde rahat ve stabil olup olmadığı teyit edilir. Rahat ve stabil hareket ettiği görüldükten sonra aynı ameliyat öncesindeki cerrahi kesinin planına bağlı olarak yara kapatılır.
Yani total kalça protezinin bileşenleri;
- Femoral taraf-Uyluk kemiğinin içerisine yerleştirilen kısım,
- Asetabuler taraf-Yuva kısmı-Bu yuva vidasız ya da 2-3 vida ile adapte edilebilir.
- Femoral taraf üzerine yerleştirilen baş kısmı
- Asetabuler taraf içerisine yerleştirilen iç yuva olmak üzere 4 parçadır.
Genel olarak kalça protezi ameliyatı, ciddi kalça eklemi hasarı veya artriti olan bireylerin hareketliliğini önemli ölçüde artırabilen, ağrıyı hafifletebilen ve yaşam kalitesini artırabilen son derece başarılı bir prosedürdür. Ancak her ameliyatta olduğu gibi, işlemden önce cerrahla iyice tartışılması gereken potansiyel riskler ve komplikasyonlar vardır. Bu konuşulması gereken konulardan biri protezin ne tür bir protez olacağı iken bir diğeri de cerrahi kesinin yeri ve şeklidir. Hastaların ameliyat öncesinde protez sürecine hakim olması tedavinin daha uzun soluklu ve sorunsuz geçmesinde en önemli anahtarlardan biridir.